LOCUZ. E FRAS.:
—
CORRISPONDENZE:
Voce corrispondente nelle opere volgari di Dante:
—
Latino classico e tardoantico:
assente nel lat. class. e con rare, talvolta incerte, att. nel lat. tardoant. (cfr.
ThLL s.v.
albedo), vd. ad es.
Ps. Aug.
Par. Themist. CXIII Multi autem quaerunt quid sit qualitas et quid quale, quorum facilis separatio est; ‘qualitatem’ namque dicimus dulcedinem, austeritatem,
albedinem, nigredinem; ‘quale’ vero intellegitur quoties album aliquid vel dulce vel austerum vel nigrum dicimus (licet Aristoteles indifferenter et pro ‘qualitate’ ‘quale’ posuerit et ‘qualitatem’ pro ‘quali’, propterea que etiam nos eundem secuti similia senserimus) (
ALD);
Boeth. In categ. comm. I Album enim cum sit in corpore, dicitur corpus album, et praedicatur
albedo de corpore, sed alia est diffinitio
albedinis, alia corporis (
LLT);
Latino medievale:
ampiamente att. (cfr.
DMLBS e
MLW s.v.
albedo I); vd. ad es.
Goffredo di Auxerre,
Sup. Apoc., Serm. 19 Possumus tamen
albedinem vestium ad sollemnitatem referre caelestium gaudiorum, ut sicut aurum ignitum fidei, ita etiam spei vestimenta alba conveniant, quibus nimirum quodammodo iam induitur quisquis in illa aeterna laetitia cogitatione et aviditate versatur (
LLT);
Bonaventura,
Comm. in II Sent., d. 13, a. 3, q. 1 Sic enim habet trinam dimensionem
albedo in cerussa et nive, quae sunt albae intra et extra (
LLT).
Lessicografi medievali:
Papias (s.v.
albus): albus -ba -bum, unde albo albas et
albedo quod nimium est canum in corpore (
Mirabile).
Commentatori danteschi:
Varie att., vd. ad es.
Chiose ambrosiane ad Par. II 108: Primay – Quia nive in aquam resoluta deficit
albedo et frigiditas que erat in ea (
DDP).
Benvenuto da Imola ad Purg. XXIX 64-66: gentes, dico, ‘vestite di bianco’; talis habitus bene convenit tali genti ad indicandam puritatem et munditiam eorum. Et dicit ad ostendendam perfectionem, ‘e tal candor’, idest, similis
albedo (
DDP);
ad Par. XXIII 73-75: ‘quivi son li gigli’, idest, sancti apostoli, martyres et confessores; in lilio enim tria sunt:
albedo extra et rubedo intra, et odor procedens ab utroque;
albedo designat puritatem fidei, rubedo ardorem caritatis, odor bonam famam (
DDP).
Giovanni da Serravalle ad Inf. XXV 64-69: ymagineris comburere unum folium de papiro, et incipiat comburi ex uno latere, et paullatim ardeat; ille fumus qui surgit a papiro, vel a carta, nondum est bene niger, et
albedo deficit (
DDP).
AUTORE: Dario Personeni.
DATA REDAZIONE: 09.02.2021.