DEFINIZIONE:
1. Pergamo, la rocca di Troia
(Conte).Ep. VI 15 Videbitis edificia vestra non necessitati prudenter instructa sed delitiis inconsulte mutata, que Pergama rediviva non cingunt, tam ariete ruere, tristes, quam igne cremari.
LOCUZ. E FRAS.:
—
CORRISPONDENZE:
Voce corrispondente nelle opere volgari di Dante:
—
Latino classico e tardoantico:
ampiamente att., perlopiù in poesia, per indicare la rocca di Troia e per metonimia la stessa città (
Lewis-Short s.v.
Pergama), cfr. ad es.
Verg.
Aen. IV 344 Me si fata meis paterentur ducere vitam / auspiciis et sponte mea componere curas, / urbem Troianam primum dulcisque meorum / reliquias colerem, Priami tecta alta manerent, / et recidiva manu posuissem
Pergama victis (
MqDq);
Aen. VII 322 nec face tantum / Cisseis praegnas ignis enixa iugalis; / quin idem Veneri partus suus et Paris alter, / funestaeque iterum recidiva in
Pergama taedae (
MqDq);
Aen. X 58 quid pestem evadere belli / iuvit et Argolicos
medium fugisse per ignis / totque maris vastaeque exhausta pericula terrae, / dum Latium Teucri
recidivaque Pergama quaerunt? (
MqDq).
Latino medievale:
att. con lo stesso signif., spesso in poesia (vd.
DMLBS s.v.
Pergamum e
Blaise Mediev. s.v.
Pergama), cfr. ad es.
Lovato,
Epist. V 88 Tu medicas artes, tu dulcia carmina nosti, / tu solitus duro tempore nosse tuos, / te Paris in sevo funestum sensit Achille, / sic tibi cara tuo
Pergama structa manu, / sum tuus, yliaco vel condam tractus ab ortu, / si modo dardanios Padua credit avos; / vel quia castalias mulcentem pectore rupes / te simul et musas sepius aure bibi (
Poeti d'Italia);
Mussato,
Obsid. I 27 Ha pater, eterna qui secula nostra revolvis / lege, Deus, cur sic urgeri menibus uni / decretum est genti? Recidivane
Pergama restant / inclitus Euganei que fixit in arva Timavi / Anthenor profugus Frigiis elapsus ab oris? (
MqDq).
Lessicografi medievali:
Osberno, Deriv.,
P
xcvii (s.v. pergo): et hoc Pergamum mi, vel ut alii volunt pluraliter
Pergama orum .i. muri Troie quia tam lati erant ut perfacile possent homines desuper pergere (
Mirabile).
Uguccione, G 18, 4 (s.v.
gamo): Item gamos componitur cum pir, quod est ignis, et dicitur
Pergama, edifìcia troiana quasi per ignem et mulierem destructa, vel a per et gamos, unde pergameus -a -um, idest troianus, et, quia
Pergama altissima erant, ideo olim omnia alta edifìcia vocabantur
pergama (DaMA); R 22, 37 (s.v. rego): et Pergama -orum, muri troiani, quia tam lati erant ut facile possent homines desuper pergere (DaMA).
Balbi (s.v. Pergama) = Uguccione G 18, 4 (Mirabile).
Commentatori danteschi:
—
AUTORE: Elena Vagnoni.
DATA REDAZIONE: 24.04.2023.