Vocabolario Dantesco Latino
www.vocabolariodantescolatino.it
vitiantes, Ep. VII 26
ampiamente att. con il signif. proprio di 'guastare, corrompere, infettare' («vitio est vitium infero, deterius reddo, corrumpo, foedo», Forcellini s.v. vitio I 1). In rif. all’aria infetta, anche in contesto metaforico, cfr. ad es. Ov. Met. III 76 Tunc vero, postquam solitas accessit ad iras / causa recens, plenis tumuerunt guttura venis, / spumaque pestiferos circumfluit albida rictus, / terraque rasa sonat squamis, quique halitus exit / ore niger Stygio, vitiatas inficit auras (MqDq); Ov. Met. XV 626 Dira lues quondam Latias vitiaverat auras, / pallidaque exsangui squalebant corpora morbo (MqDq); Aug. Div. daem. V 9 Accipiunt [scil. daemones] enim saepe potestatem et morbos immittere, et ipsum aerem vitiando morbidum reddere (CC).
Uguccione, U 30, 5 (s.v. vincio): item a vitium vitio -as, corrumpere, quia vitia corrumpunt (DaMA).
Balbi (s.v. vitio) = Uguccione (Mirabile).
NOTA:
Hapax nel lat. dantesco. Denominale da vitium, ampiamente att. nella latinità con il signif. proprio di corrumpere, anche in rif. a malattie e pestilenze che ammorbano l’aria (cfr. Corrispondenze); si rilevano tuttavia poche occorrenze in ambito epistolare.
In D. il v. occorre coniugato al participio presente, concordato con il sost. fumos, con il signif. di ‘infettare, corrompere’, all’interno dell’invettiva contro Firenze, languida pecus, accusata di infettare il gregge del padrone e le greggi vicine esalando fumi 'corrotti, contagiosi' che provengono dall'evaporazione della sua putredine («fumos, evaporante sanie, vitiantes exhalat»); cfr. anche i lemmi commaculo, contabesco, contagio, exhalo, fetor, infatuo, inficio, languidus, pernicies, sanies, scatescentia in VDL e Vagnoni, Interazione. Il sintagma «fumos vitiantes» nei due volgarizzamenti di Ep. VII viene tradotto con 'visiosi fumi’.
Nel volg. dantesco il v. viziare ricorre 5 volte, perlopiù con signif. morale, per cui cfr. viziare in ED.