Vocabolario Dantesco Latino
www.vocabolariodantescolatino.it
Eg. 1
Papias (s.v. balatus): Balatus, -tus, prima producitur, vox ovium (Mirabile).
Uguccione, B 9, 1 (s.v. balo): Balo, -las, verbum neutrum, et est ovium; inde hic balatus, -tus, -tui (DaMA).
Balbi (s.v. balatus): Balatus, -tus, -tui, masculino genere, a balo, -as, et est ovium (Mirabile).
NOTA:
Hapax nel lat. dantesco, il sost. è utilizzato in Eg. II 39 all'interno dello scenario bucolico che D. attinge da Verg. Georg. III 554-555, con rif. al paesaggio allegorico in cui opera Mopso-Giovanni del Virgilio: l’ambiente dello studio bolognese, dove Giovanni aveva invitato D. a far conoscere la propria poesia.
Il sost. è raro nella bucolica precedente a D. (ricorre solo in Marco Valerio), ma registra varie occorrenze successive, a partire da Giovanni del Virgilio, Eg. Muss. 276 «Si caudam nigrescit ovis mea candida frontem / aut si balatum grave finiat, argue tempus» (DaMA), che eredita molti termini del lessico bucolico dantesco. Trova poi att. in Petrarca, Buc. VIII 109 «Balatu moveor pecoris; nec candida dulci / mugitu, ingeminans, cessat revocare iuvenca» (Poeti d’Italia); Boccaccio, Bucc. XI 82 «Deiectos colles tandem vanosque superbi / balatus pecoris, colles saltusque petitos / narrabat varios pastoribus atque capellis»; 180 «et rabidum fugisse lupum mestosque dolentum / balatus ovium cesos ob nequiter agnos» (Poeti d’Italia); e, nella bucolica quattrocentesca, in Pontano, Egl. IV 99 «Ruperunt et oves, simul cum matribus agni, / balatum referunt colles Gaurique recessus» (Poeti d’Italia); Cantalicio, Buc. VIII 87 «deponite curas / et refovete novis vestris balatibus agnos» (Poeti d’Italia).