Latino classico e tardoantico:
il v. è ampiamente att. con differenti sfumature semantiche a partire dall'età class. (vd.
Nota); si segnala, perché ricorrente in D., l'impiego di
edicere nell'ambito della «vita publica, de eis qui in republica vel apud exercitium aliquid sollemniter et cum auctoritate pronuntiant (praecipiunt, vetant)» (vd.
ThLL s.v.
edico I B).
Latino medievale:
il v. è ampiamente att. anche nel lat. mediev., pertanto si riportano solo alcune occorrenze ritenute significative:
Ruperto di Deutz,
De vict., IX 9 superius tractatum est qualiter rex Persarum instinctu Dei Iudeorum captivitatem solvit et de reedificando magni Dei templo decretum
edixit (
MGH);
Federico I,
Const. 178 Hac igitur generali et in eternum valitura
edicimus lege, ut de cetero nullus ita audax inveniatur, qui aliquam scolaribus iniuriam inferre presumat (
MGH);
Enrico VI,
Const., 368, 7 Hec autem omnia
edicimus reservata domino imperatori et nobis potestate, ut quod ad presens propter temporis brevitatem complere non possumus, dominus imperator vel nos vel nuncii, quibus hoc commissum fuerit, subplere valeamus sub factorum iuramentorum Securitate (
MGH);
Rodrigo Jiménes de Rada,
Breviarium, IX 6 [Augustus] ut sciret numerum eorum qui Rome suberant dominationi,
edixit ut pro singulis capitibus singuli argentei denarii solverentur (
LLT);
Enrico di Gand,
Quodlibet VI, q. 16 in omnibus edictis ecclesiasticis et saecularibus non tam inspicienda sunt verba edicti quam causa sive ratio, ut potius ipsa observentur iuxta intentionem
edicentis et rationem propter quam
sunt edicta, quam iuxta verba sonantia (
LLT);
Tommaso d’Aquino,
Summa theol., IIa IIe, q. 187, a. 2, arg. 1 Dicitur (…) in praedicto decreto Bonifacii Papae quod beatus Benedictus eos (
scil. religiosos) saecularium negotiorum
edixit expertes fore (
LLT);
Corrado di Megenberg,
Yconomica, II
iii 9 Numquid si imperator temporalis inconclavi suo maneret et bellum
ediceret subditis principibus suis, ipse auctor diceretur effusionis tocius, qui effunderetur, sanguinis humani? (
MGH).
Lessicografi medievali:
Papias (s.v. edicere): Edicere: imperare, praecipere, monere, extra dicere, publicare: i. de edicta publicata (Mirabile).
Uguccione, D 52, 23 (s.v. dico): (...) edico -cis, idest precipere et est regum et imperatorum (…) (DaMA).
Balbi (s.v. edico) = Uguccione (Mirabile).
Commentatori danteschi:
nei commenti lat. alla
Commedia il v. è att. esclusivamente all’interno di una citazione da Cassiodoro, ove però ha il semplice signif. di 'dichiarare' (
Pietro Alighieri ad Par. XVIII 67-7: ait Cassiodorus (…): regnantis facultas tunc fit ditior, cum remittit, et acquirit nobiles thesauros famae, neglecta utilitate pecuniae. Nullam gloriam recipit qui dives vocatur. Contra omni laude decoratur, qui iustus
edicitur: desideremus potius quod nos pretiosiores locupletibus facit,
DDP), e nella spiegazione etimologica del termine
editto (
Chiose Ambr. ad Purg. I 76:
Edicti – Leges, ab “
edico, edicis” derivatur,
DDP).