Vocabolario Dantesco Latino
www.vocabolariodantescolatino.it
Eg. 1
Isid. Orig. XVII vii 37 Platanus a latitudine foliarum dicta, vel quod ipsa arbor patula sit et ampla; nam πλατύς Graeci latum vocant. Expressit huius arboris Scriptura et nomen et formam dicens: “Quasi platanus dilatatus sum in plateis”. Est autem tenerissimis foliis ac mollibus et vitium similis (Mirabile).
Papias (s.v. platanus): platanus a latitudine foliorum dicta vel quia ipsa arbor patula sit et ampla. Nam platos Graeci latum vocant, cuius formam et nomen expressit Scriptura dicens Ecclesiastico xxiiii: “Quasi platanus exaltata sum iuxta aquam in plateis”. Haec platanus, huius platani (Mirabile).
Uguccione, P 131, 2 (s.v. platos): Platos grece, latine dicitur latum vel latitudo, unde hec platanus, quedam arbor a latitudine foliorum sic dicta (DaMA).
Balbi (s.v. platanus): platanus a platos dicitur, platanus ni quedam arbor a latitudine foliorum sic dicta vel quia ipsa arbor patula sit et ampla. Nam platos grece latum vocant; expressit autem Scriptura huius arboris nomen et formam, dicens in Ecclesiastico “Quasi platanus exaltata sum in plateis”. Et corripit penultima, unde Ovidius: “Et platanus hyenialis atque coloribus impar” (Mirabile).
NOTA:
Hapax nel lat. dantesco, impiegato in Eg. IV 9 per caratterizzare la composizione botanica della silva in cui si rifugiano i pastori Titiro e Alfesibeo (vd. fraxineus, tilia in VDL; e cfr. anche acernus, quercus, salignus in VDL). La presenza del platano non è att. nelle Bucoliche di Virgilio, che inserisce questa specie botanica solo nelle Georgiche (II 70; IV 146). Registra comunque diverse occorrenze nella poesia pastorale antecedente a D., in Calpurnio Siculo, Nemesiano e Marco Valerio. Ha invece scarso seguito nella tradizione bucolica successiva, con att. in Boiardo, Egl. III 34 «mea Lychni, maneto / qua platani strepit umbra, sonat leve murmur aquai» (Poeti d’Italia); Poliziano, Sylvae I, Praef. 7 «quaque ingens platanus genialibus excubat umbris» (Poeti d’Italia).