Il termine inizia a essere att. a partire dalla tarda antichità (dubbia è la sua occorrenza in Cic. Rab. Post. 8, 21) con il signif. generale di ‘colui che persuade’; tale signif. può assumere una sfumatura negativa, indicando più specificamente ‘colui che istiga a compiere un atto malvagio’ (vd. Forcellini s.v. persuasor).
Le due sfumature semantiche individuate sono conservate anche dal lat. mediev. (vd. DBMLS s.v. persuasor); entrambe figurano nella produzione latina dantesca. In particolare, di chiaro valore positivo è l'occorrenza di persuasor in Ep. I 8, dove il termine indica 'colui che persuade al bene', e dunque 'consigliere' (Villa Ep.) e 'ispiratore', 'promotore'.
il sost. inizia a essere att. con certezza a partire dall’età tardoant. con il signif. generico di «qui persuadet» (vd. Forcellini s.v. persuasor): es. Mart. Cap. 5, 467 Quid enim aut quis intendet, ut ordine solito persuasor dissuasorque confligant, cum alterutrum deligere in astructionibus non vetemur? (…) Persuasor (…) partes arripit defensoris, et negotii tractatum qualibet obiectione contrarietatis absoluit. Ex quo et dissuasor intendere et persuasor depellere memorandi, ac sic conflictione partium facta status poterit apparere (…) (CC).
Il sost. possiede anche una sfumatura negativa, dal momento che indica anche colui che istiga a compiere un atto malvagio: es. Ps. Aug. C. Iud. pag. Arr. 2 Iste adversarius effectus humani generis, inventor mortis, superbiae institutor, radix malitiae, scelerum caput, princeps omnium vitiorum, persuasor etiam turpium voluptatum (CC).
il sost. nel lat. mediev. possiede i medesimi signif. del lat. tardoant. Indica, infatti, in primo luogo, ‘chi persuade’: es. Ruperto di Deutz, Comm. proph., In Osee, III Non enim placebat illis Christus talis praedicator, poenitentiae doctor, paupertatis persuasor atque exemplar humilitatis, magister mansuetudinis, monitor ad lugendum pro peccatis, declamator iustitiae et conquisitor misericordiae, munditiae cordis collaudator, pacis remunerator et eorum qui persecutionem patiuntur propter iustitiam consolator (CC); Hervé du Borg-Dieu, Comm. in Paul., ad Romanos, 1 Vos Romani pacem debetis inter vos habere, quia ille qui vobis scribit, est Paulus, id est non persecutor Christianorum, sed doctor; non dissipator Ecclesiae, sed constructor; neque dissensionis, sed unitatis et concordiae persuasor (LLT).
Persuasor è att. anche con il signif. di 'istigatore', 'che provoca': es. Eginardo, Translatio, III 14 Heu pro dolor! ad quantas miserias tempora nostra sunt devoluta, in quibus non boni homines, sed mali daemones doctores sunt, et incentores vitiorum ac persuasores criminum de nostra nos correctione commonent (MGH); Geroh di Reichersberg, Exp. Ps., II xxiv 3 Ipsi enim inimici daemones, vel maligni homines, qui ante perpetrationem peccati sunt ipsius peccati persuasores, post perpetrationem fiunt irrisores (LLT).
il vocabolo è att. solo in Benvenuto da Imola ad Inf IV 138: Iste Zeno, sicut scribit Valerius (…), vir magnae scientiae et eloquentiae promptissimus persuasor virtutis, cum posset in secura libertate vivere in patria sua Melia in Grecia, transivit in Siciliam, et venit Agrigentum civitatem, ubi regnabat Phalaris tirannus crudelissimus, confidens virtute et lingua posse removere Phalarim ab impietate sua (DDP).