admisceo, -miscui, - mixtum (-mistum), -ere (v.)

1. mescolare (Castiglioni-Mariotti).
De vulg. II i 3 Preterea, quod optimum est in genere suo, si suis inferioribus misceatur, non solum nil derogare videtur eis, sed ea meliorare videtur: quare si quis versificator, quanquam rude versificetur, ipsum sue ruditati admisceat, non solum bene facere, sed ipsum sic facere oportere videtur: multo magis opus est adiutorio illis qui pauca quam qui multa possunt.
De vulg. II i 10 Ad illud ubi dicitur quod superiora inferioribus admixta profectum adducunt, dicimus verum esse quando cesset discretio: puta si aurum cum argento conflemus; sed si discretio remanet, inferiora vilescunt: puta cum formose mulieres deformibus admiscentur.
Mon. I xi 4 Recipiunt tamen magis et minus huiusmodi qualitates ex parte subiectorum quibus concernuntur, secundum quod magis et minus in subiectis de contrariis admiscetur.
Mon. I xi 5 Ubi ergo minimum de contrario iustitie admiscetur et quantum ad habitum et quantum ad operationem, ibi iustitia potissima est; et vere tunc potest dici de illa, ut Phylosophus inquit, «neque Hesperus neque Lucifer sic admirabilis est».

De vulg. 3
Mon. 2

admisceat, De vulg. II i 3
admiscentur, De vulg. II i 10
admiscetur, Mon. I xi 4; I xi 5
admixta, De vulg. II i 10

-

Il v., derivato da misceo con l’aggiunta della preposizione ad, è att. a partire dal lat. class. dove vale, in senso proprio, «aliquid miscendo inferre, adicere» (vd. ThLL s.v. admisceo I 1) e «varias res commiscere» (vd. ThLL s.v. admisceo I 2); il v., inoltre, è impiegato anche in senso traslato (vd. ThLL s.v. admisceo II). 

I medesimi signif. sono conservati dal lat. mediev. (vd. es. DMLBS s.v. admiscere). D. impiega il v. nel solo senso di 'mescolare cose diverse' e per lo più con valore mediale.

-
Voce corrispondente nelle opere volgari di Dante:
mescolare, vd. ED (L. Vanossi).
mischiare, vd. ED (A. Lanci).
Latino classico e tardoantico:
il v., att. nel lat. class., vale - tra le altre sfumature di senso (vd. Nota) - «varias res commiscere» (vd. ThLL s.v. admisceo I 2).
Latino medievale:
il v. è ampiamente att. nel lat. mediev., pertanto si riportano solo alcune occorrenze ritenute significative: Guglielmo di Conches, Dragm. Phil., I i 8 Est tamen de eadem materia libellus noster (…), quem in iuventute nostra imperfectum (…) composuimus, in quo veris falsa admiscuimus multaque necessaria praetermisimus (LLT); Avicenna latinus, Liber de philosophia, IX 2 Si autem non esset sic sed esset existens per se omni modo tunc esset intelligentia pura quae non variaretur nec permutaretur nec admisceretur ei aliquid quod est in potentia (LLT); Alberto Magno, Comm. in IV Sent., d. 12,C, a. 9 aqua cum admiscetur sanguini, non admiscetur ut materia, sed potius ut signum populi coniungendi redemptori in opere redemptionis (LLT); Ruggero Bacone, Quaest. in met., 5 differentia est forma pura quia nichil admiscitur eius substantie et essentie (LLT); Tommaso d’Aquino, Rep. Cor., II iii 76 non sumus sicut plurimi, scilicet pseudoapostoli, adulterantes verbum Dei, admiscendo contraria, sicut haeretici (LLT); Alessandro di Roes, Memoriale, 34 sicut ipsi ex suis originalibus credunt veritatem excerpsisse, sic ego nullam puto admiscuisse falsitatem (MGH).
Lessicografi medievali:
-
Commentatori danteschi:
-
Autore: Federica Favero.
Data redazione: 21.07.2020.