1. mescolare (
Castiglioni-Mariotti).
De vulg. II i 3 Preterea, quod optimum est in genere suo, si suis inferioribus misceatur, non solum nil derogare videtur eis, sed ea meliorare videtur: quare si quis versificator, quanquam rude versificetur, ipsum sue ruditati admisceat, non solum bene facere, sed ipsum sic facere oportere videtur: multo magis opus est adiutorio illis qui pauca quam qui multa possunt.
De vulg. II i 10 Ad illud ubi dicitur quod superiora inferioribus admixta profectum adducunt, dicimus verum esse quando cesset discretio: puta si aurum cum argento conflemus; sed si discretio remanet, inferiora vilescunt: puta cum formose mulieres deformibus admiscentur.
Mon. I xi 4 Recipiunt tamen magis et minus huiusmodi qualitates ex parte subiectorum quibus concernuntur, secundum quod magis et minus in subiectis de contrariis admiscetur.
Mon. I xi 5 Ubi ergo minimum de contrario iustitie admiscetur et quantum ad habitum et quantum ad operationem, ibi iustitia potissima est; et vere tunc potest dici de illa, ut Phylosophus inquit, «neque Hesperus neque Lucifer sic admirabilis est».
admisceat, De vulg. II i 3
admiscentur, De vulg. II i 10
admiscetur, Mon. I xi 4; I xi 5
admixta, De vulg. II i 10
-
Il v., derivato da misceo con l’aggiunta della preposizione ad, è att. a partire dal lat. class. dove vale, in senso proprio, «aliquid miscendo inferre, adicere» (vd. ThLL s.v. admisceo I 1) e «varias res commiscere» (vd. ThLL s.v. admisceo I 2); il v., inoltre, è impiegato anche in senso traslato (vd. ThLL s.v. admisceo II).
I medesimi signif. sono conservati dal lat. mediev. (vd. es. DMLBS s.v. admiscere). D. impiega il v. nel solo senso di 'mescolare cose diverse' e per lo più con valore mediale.
-
Voce corrispondente nelle opere volgari di Dante:
mescolare, vd.
ED (L.
Vanossi).
mischiare, vd.
ED (A.
Lanci).
Latino classico e tardoantico:
il v., att. nel lat. class., vale - tra le altre sfumature di senso (vd.
Nota) - «varias res commiscere» (vd.
ThLL s.v.
admisceo I 2).
Latino medievale:
il v. è ampiamente att. nel lat. mediev., pertanto si riportano solo alcune occorrenze ritenute significative:
Guglielmo di Conches,
Dragm. Phil., I
i 8 Est tamen de eadem materia libellus noster (…), quem in iuventute nostra imperfectum (…) composuimus, in quo veris falsa
admiscuimus multaque necessaria praetermisimus (
LLT);
Avicenna latinus,
Liber de philosophia, IX 2 Si autem non esset sic sed esset existens per se omni modo tunc esset intelligentia pura quae non variaretur nec permutaretur nec
admisceretur ei aliquid quod est in potentia (
LLT);
Alberto Magno,
Comm. in IV Sent., d. 12,C, a. 9 aqua cum
admiscetur sanguini, non
admiscetur ut materia, sed potius ut signum populi coniungendi redemptori in opere redemptionis (
LLT);
Ruggero Bacone,
Quaest. in met., 5 differentia est forma pura quia nichil
admiscitur eius substantie et essentie (
LLT);
Tommaso d’Aquino,
Rep. Cor., II
iii 76 non sumus sicut plurimi, scilicet pseudoapostoli, adulterantes verbum Dei,
admiscendo contraria, sicut haeretici (
LLT);
Alessandro di Roes,
Memoriale, 34 sicut ipsi ex suis originalibus credunt veritatem excerpsisse, sic ego nullam puto
admiscuisse falsitatem (
MGH).
Lessicografi medievali:
-
Commentatori danteschi:
-
Autore: Federica Favero.
Data redazione: 21.07.2020.