Latino medievale:
il sost. pare att. solo nei passi segg.:
Pietro Mallio,
Descr. Sicut enim in Paschali processione cruces et sanctorum reliquias ad vitae praeparationem et monimenta contra hostes invisibiles praemittimus; ita in hac generali processione Beati Petri basilica, ut ductrix et
rectrix ceterarum, praeambula invenitur (
ALIM);
Tommaso d’Aquino,
In Arist. Met., prooem. Sicut (…) homines intellectu vigentes, naturaliter aliorum rectores et domini sunt: (…) ita scientia debet esse naturaliter aliarum
regulatrix, quae maxime intellectualis est. Haec autem est, quae circa maxime intelligibilia versatur. (…) illa scientia, quae primas causas considerat, videtur esse maxime aliarum
regulatrix. (…) Unde restat quod in una communi scientia huiusmodi (
scil. entia) tractentur; quae cum maxime intellectualis sit, est aliarum
regulatrix (
LLT);
Matteo d’Acquasparta,
Quaest. disp. ieiunio, q. 3,
solutio, par. 5 prudentia (…), quae est recta ratio agibilium, est omnium actuum virtutum
regulatrix et directrix (
LLT-B);
Giovanni da Capua,
Directorium Non enim dixi tibi hoc, nisi quia he sunt socie mee, et submiserunt se mihi et me sibi dominam et
rectricem posuerunt (
ALIM);
Giovanni Duns Scoto,
Ord. IV, d. 49, p. I, q. 5, I.A.1 Actus (…) concupiscentiae inest voluntati secundum quod habet affectionem commodi, quia necessario inest secundum illam, etiamsi sola illa esset; nobilior autem secundum rationem est affectio iustitiae affectione commodi, quia
regulatrix eius et moderatrix (
LLT); <
William Wheatley>,
In Cons. Phil., I 4 dicit Tullius in principio suae rhetoricae: ad rempublicam plurima pertinent commoda, si moderatrix et
regulatrix omnium rerum praesto est sapientia (
LLT);
Giovanni Wyclif, Ver. Scr., 14 regulariter faciat homo pia intencione bonum opus de genere, quantumcunque sufficit, et nedum est licitum, sed meritorium, et in omnibus istis iudiciis sit scriptura sacra
regulatrix (
LLT);
Anon. francescano,
In Gen., 30 Sed si cuiquam videretur, quod quamvis ex inspecta forma imaginum aliquando contrahatur consimilis forma conceptuum, non tamen hoc secundum naturam solam fit frequenter et regulariter, sicut fuit in casu isto; tunc potest dici, quod supra legem aderat etiam hic
regulatrix potentia Dei (
LLT).
Commentatori danteschi:
La parola ricorre solo nei passi segg.:
Graziolo Bambaglioli ad Inf. XXXIII 125-132: falsum est, et contra naturam et fidem, quod anima separata a corpore corpus aliqualiter gubernetur et vivat: hec est ratio quia, cum anima [sit]
regulatrix et motrix et vivificativa ac perfectio totius corporis, sequitur quod, ipsa descedente et recedente de corpore, corpus moveri et vivificari non possit (
DDP).
Benvenuto da Imola ad Inf. IV 90: per istos quatuor poetas (…) autor dat intelligi quatuor virtutes cardinales, scilicet per Homerum iustitiam (…): per Horatium prudentiam, qui moralissimus docet omnem virtutem moralem quarum prudentia est principalis ductrix et
regulatrix: per Ovidium temperantiam (…): per Lucanum fortitudinem (
DDP).